Diyak ve triyak elemanları kullanılarak, alternatif akımın sinüsoidal dalga şeklinde dikey kırmpa şeklinde bozulmalar yaratıp, bazı basit kumanda devreleri yapılabildiği zaten biliniyor. Konu hakkında yeterli bilginiz yoksa internet ortamlarındaki teknik anlatımlardan detaylı şekilde araştırıp öğrenebilirsiniz. Örneğin ışık sensörlü lamba dışında "dimmer devresi" kurarak "ayarlı ışık devresi" yapabilir, havyanız için ısı ayarı ekleyebilirsiniz.
Bu yazımda internet ortamında çokça dolaşan, endüstri meslek liselerinde dahi öğretilen basit ve uygulaması kolay bir sensörlü lamba devresini size gösterecek ve yapmak isterseniz diye baskı şeması paylaşacağım.
Diyak, iki taraflı iletim yapabilen bir tür zener diyodudur ve AC uygulamalarında kullanılmaktadır. Aşağıda diyak sembolü ve deneysel diyak eğrisini görmektesiniz:
Diyaklar ve triyaklar hakkında daha ayrıntılı bilgi, Türkçe kaynak olan Elektrikport sitesinde de anlatılmış:
Elektrikport-Diyak ve Triyak
Işık sensörü devremiz ise bu iki temel elemanın çalışma prensibine dayanarak çalışır. Yapısı basit olduğu için bir hobistin kurup test etmesi kolaydır.
DİKKAT! BU DEVRE BİR YÜKSEK GERİLİM UYGULAMASIDIR! YETERLİLİĞE SAHİP OLSUN YA DA OLMASIN UĞRAŞACAK KİŞİLER AÇISINDAN ÖLÜMCÜL SONUÇLARA SEBEP OLABİLECEK RİSKLER TAŞIR. BU BİLGİ YAZISINDAKİ İÇERİKLERDEN FAYDALANMAYA KARAR VERİRSENİZ ÖNLEM ALIN. LASTİK ELDİVEN VE GÖZLÜK KULLANIN!
Devam ediyoruz. Devremizin açık şeması aşağıdadır:
Çok basitmiş, gördünüz mü? 220Volt AC, devrenin sol tarafından giriş yapılır. Lamba, devreye seri bağlanır. Triyak devresini tetiklemekten sorumlu olan ortadaki devre, bir LDR (ışık duyarlı direnç) tarafından kontrol edilmektedir. Bu foto-direncin üzerine ışık düşerse, direnç değeri küçülerek üzerinden daha fazla akım geçirir. Bu, diyak elemanının besleme tarafındaki bacağını şaseye doğru çeker. Böyle olunca diyak, BT137 kodlu triyak elemanının yalıtıma gitmesine neden olur. Yalıtıma giden triyak da kendisine seri bağlanmış ampulden elektrik geçirmeyi bırakır. Böylece gündüz olup cihaz üzerine ışık düşerse, lambayı otomatik söndürür.
Gece olunca ise tam tersi gerçekleşir. Üzerine yeterli ışık düşmeyen LDR'nin direnci maksimuma giderek üzerinen az akım geçirmeye başlar. Bu durum diyak ve triyakın tetiğini kaynak gerilimine doğru arttırır. Diyak daha fazla iletime geçerek bir anda açılır ve triyakın iletime geçmesini (turn-on) sağlar. İletime geçen triyak da aynen bir anahtar gibi ampulün yolunu açar, ve gece olduğu için ampul kendiliğinden yanar.
Bu devreyi evde, iş yerinde, bağda, bahçede akla gelebilecek birçok yerde kullanabilirsiniz. Akkor flamanlı ampullere uygun olsa da, dimlenebilir özellikli tasarruflu ampullerle de deneyebilirsiniz. Böylelikle örneğin, akşam olduğunda bahçe aydınlatmanızı otomatik çalıştırabilirsiniz.
Devredeki 220k potansiyometreyi iptal ederek PCB'ye aktardım. Bu haliyle de iş görecektir sanıyorum:
Dikkat edilirse devredeki ana güç hatlarını kalın çizdim. Bu hatlar, takılacak ampul'ün güç değerine göre fazla ısınma ihtimali olan yollar olduğundan, hem direnç değeri olarak optimum seviyeye düşmüş olacaklar, hem de elektronik kart üzerindeki bakır alanın genişlemesi ile havaya ısı aktarımı daha hızlı gerçekleşecektir. Bu bir avantajdır.
Devrede kullanılacak eleman değerlerine sadık kalınmalıdır. Kondansatörün 400V değerinde olması, direncin 5W gücünde olması önemli. BT138 olarak seçtiğim TO-220 kılıf triyak'ın soğutucu heatsinke vidalanması da iyi olur; ama devredeki gibi yatık şekilde koyarsanız vidası diyaktan gelen bakır yola değmemelidir, dikkatli olun! Soğutucu heatsink, triyakın T2 bacağı ile ilişkili olduğundan kısadevre yaprak hafif bir patlama ile bozulur ve sigortayı attırır.
Aynı devre diyak ve triyak yerine doğrudan "kuadrak" dediğimiz elemanla da kurulabilirdi. Kuadrak, diyak ve triyak elemanlarının aynı kılıf içerisinde barındığı bir başka devre elemanıdır. Aşağıda, devremizin kuadrak ile yapılmış bir başka örneği görülüyor:
Gördüğünüz gibi, 220V yükleri, diyak, triyak ve kuadrak gibi elemanlarla kontrol edebiliyor, sürebiliyoruz. Bu yazımızda böyle bir işin nasıl yapılacağını öğrendik. Devre şeması ile ilgili örnek bir baskı pdf'si aşağıdaki linkten indirilebilir. Yapmak isterseniz deneyebilirsiniz. Kırmızı uyarı yazısına dikkat edin.
İyi çalışmalar dilerim.
İNDİR
Yorumlar
Yorum Gönder