ALİ USTA DESÜLFATÖRÜ NEDİR? GERÇEK Mİ? İŞE YARIYOR MU?

 

Yazıma başlarken sizi son derece dürüst olacağım ve ne düşündüğümü olduğu gibi aktaracağım konusunda temin ediyorum. En baştan şunu söylemem lazım; Ali Usta’yı youtube videolarından tanıyorum ve birkaç kez selam vermişliğim, hatta öneri vermişliğim de var. Kendisi bunları olumlu karşılayarak teşekkür etmiştir ve beni youtube’da “shampuan” olarak tanımaktadır.

Bu yazımda herşeyi olduğu gibi aktararak sizleri doğru yönlendirmeye çalışacağım. Bu siteyi, elektroniğin çok başlarında olup, ilginç devrelerle kendini geliştirmek isteyenler için oluşturdum. Buna rağmen ileri düzey seviyede olanlar, mühendisler de okuyarak belki birşeyler öğrenebilirler. Ali Usta’nın yaptığı desülfatör nedir, bu yazımda detaylı şekilde bundan bahsedeceğim.

Ali Usta Kimdir?

Söze önce Ali Usta’dan başlamak istiyorum. Ali Usta, vakti zamanında Türkiye’de bazı iş girişimlerinde bulunduktan sonra, bazı sorunlar yaşayarak yurtdışına çıkmaya karar veriyor ve Brezilya’ya gidiyor. Burada kendisine küçük bir iş yeri açarak ufak tefek tamirat işleri yapıyor. Tamirat işleri derken, net olarak ne iş yaptığını bilemiyorum ancak anladığım kadarıyla birçok iş yapıyor. Hatta çöpten bulduğu bir ahşap eşyayı modifiye ederek güzel bir koltuk yapıp sattığı bile olmuş. Bu yönüyle enteresan ve becerikli bir insan.

Bundan birkaç yıl evvel, kendisiyle; daha doğrusu kanalındaki ilk videolardan biriyle karşılaştığımda, 220Volt (ya da 110Volt da olabilir) şehir cereyanına seri bir ampul bağlayarak akü şarj ettiğini anlatıyordu ve nasıl yaptığını da gösteriyordu. Bu anlattığı şey orijinal ve kendisine ait bir şey değildir. Nitekim ben de, zor durumda kalındığında, aküyü marş bastıracak kadar şarj ettirmeye yönelik basit, kondansatörlü devrelerle uğraşıyordum; ampullü devre bu uygulamanın bir alternatifi idi.

Trafosuz Adaptör Devresi ile Akü Şarj

Soğuk savaş döneminde sovyet ülkelerinde endüstriyel anlamda bir kalkınma vardı. Fakat yine de ekonomik olarak çok iyi noktalarda değillerdi; bu yüzden sovyet halkları içerisinde teknikten anlayan bazı kişiler, yokluk nedeniyle bazı sorunlarını pratik yöntemlerle aşma eğilimindeydiler. Dolayısıyla seri bağlı kondansatör yöntemiyle (trafosuz adaptör devresi) akü şarj etme kavramı çok eski yıllardan beri biliniyordu. Bu olaya şurada atıfta bulunulmuş, tıklarsanız yan sekmede açılır. Orada gördüğünüz devre, basit bir trafosuz adaptör devresidir ve yarım dalga-darbeli çıkış vermektedir. Seri şekilde bağlanmış kondansatörün görevi, şebeke geriliminin akımını sınırlamaktır. Direnç ile de yapılabilirdi ancak dirençler aşırı ısı açığa çıkaracaktır; lakin kondansatörler “kapasitif reaktans” esasına dayandığı için ısı açığa çıkarmazlar ve böylece daha küçük boyutta bir devre ile iş çözülmüş olunur.

Devrede artı ve eksi’nin ters gibi durması kafanızı karıştırmasın, diyot yönlerini baz alın.

Hemen daha önceki yazılarımda gösterdiğim trafosuz adaptör devresini hatırlayalım.

Örnek resimde de aynı şekilde şebeke hattına seri şekilde kondansatör uygulanmış, uygulanan kondansatör şebeke cereyanını zayıflatmaktadır. Ancak çarpılma tehlikesi devam etmektedir bunu unutmayın!

Bu devre, aslında basit bir şekilde ampullü devreye de dönüştürülebiliyor:

Geçici olarak (1-2 defalığına) kullanılabilecek tehlikeli bir akü şarj devresi.

Resimde görmüş olduğunuz devre ile de akü şarj edilebiliyor. Güvenlik önlemlerini almayı unutmayın! Ampul 40Watt yeterli ve diyot da 3 amperlik 1N5408 olabilir. Yetersiz gelebileceğini düşünerek iki tane 1N5408 paralel bağlanabilir. 

Çalışması Kısaca:

Önemli Şeyler

Bilmeniz gereken çok önemli durumlar var:

-Bu tür devreler gerçek şarj devresi değildir. 

-Şarj gerilimi ve akımı doğru değildir. 

-Otomatik kesicileri olmadığı için aşırı şarj’a neden olabilirler. 

-Akünüzü bozabilirler.

Akümülatör üreticilerinin katalog verileri, akümülatörün hangi şartlarda şarj edileceklerini ve kullanılacaklarını anlatmaktadır. Buna göre akümülatörlere uygulanacak maksimum ve minimum şarj voltajları ile akımları da burada gösterilmektedir. Bu kuralların dışına çıkılması akümülatörün ömrünü kısaltabilir ya da elden çıkmasına neden olabilir.

Dolayısıyla yukarıdaki şarj yöntemleri geçerli ancak, çok zor durumda, dağda, köyde kalındığında; eğer oraya bir oto tamircisi çağırılamıyorsa kullanılabilir. Bir iki defadan fazla kullanılması akünüze zarar verebiliyor.

Yukarıda, transformatörsüz adaptör devresinin temel yapısını anladınız. Elektronik mühendisleri ve diğer ileri düzey teknik kişiler bu devreleri pek sevmezler. En büyük sorun, güvenliktir. Tedbir alacaksınız ama nasıl, neye göre? Elektrik konusunda hiçbir bilgiye sahip olmayan bir kullanıcı, ne önlemi alacağını bilemeyebilir. Ayaklarınız yere çıplak basmamalı, işlemleri doğru sırada yapmalısınız. Önce akü’ye maşa bağlanır, sonra fiş takılır; Önce fiş çekilir, sonra maşalar çıkarılır. Bu işlemi dalgınlığa kapılarak ben bile şaşırabilir ve çarpılabilirim. Şu halde devrenin ne kadar sakıncalı olduğunu sanırım daha iyi anlamışsınızdır. Teknikten hiç anlamayan birinin eline geçtiğini farzedin?...

Ali Usta'nın Devresindeki Hata

Ali Usta, eğer uygun dille hitap edilerek konuşulursa son derece ılımlı bir insan. Ancak en ufak bir eleştiriye katlanamayıp “ağzını bozarak” tepki gösterebiliyor. Bu nedenle ola ki yazıma denk gelirse diye ben de tedbirli gitmeye çalışacağım.

Ali Usta’nın teknik bilgisi yetersizdir ve bunu kendisi de dürüstçe ifade etmektedir. Kurduğu kondansatörlü trafosuz adaptör devrelerinde, kondansatör değerleri genellikle yanlış oluyor. Anlatımlarında da zaman zaman yanlışlıklar görülüyor. Kendisine kondansatörün kapasitesi sorulduğunda tutarlı yanıtlar veremediği oluyor. Ben burada işlerin nasıl olması gerektiğinden ve nelerin yanlış olduğundan bahsedeceğim.

Seçilen kondansatörler genellikle aşırı derecede büyük kapasiteye sahiptir. Bu, 220Volt ceryanının adeta direkt olarak aküye verilmesi gibidir ve son derece zararlıdır. Kondansatörün kapasite değeri, giriş cereyanının sınırlandırılmasında etkendir ve doğru orantılıdır. Değer küçüldükçe geçecek akım da küçülür; yükseldikçe akım da yükselir. Ali Usta, öyle yüksek değerler kullanıyor ki, akü üzerinden geçen akım çok yüksek. Bu yüksek akım değerleri 220V gerilimde aküye zarar verebilir.

Normalde, bu iş için küçük kapasitede kondansatörler kullanılıyor. Fakat akü kapasitesi büyüdükçe kondansatör değeri de -bir yere kadar- yükseltilebiliyor. Eğer yanlış hatırlamıyorsam Ali Usta, 15-20uF değerlerine kadar kondansatör tavsiye ediyordu. Bu değerler aşırı yüksektir.

Kapasitif reaktans hesabını hemen hatırlayalım:

Bu formülden hareketle hemen hesapladığımızda (otomatik hesaplayıcı burada, tıklat yan sekmede açılsın), 15uF kondansatör için 1,037Amper (1037miliamper) akım geçtiği sonucuna varıyoruz. Güce vurduğumuzda 220V x 1Amper = 220Watt civarındadır.

Böyle bir devre ile eski tip tüplü bir televizyonu rahat çalıştırırsınız. Neden “bu kadar büyük kondansatör kullanıldığında aküyü adeta 220’ye direkt bağlamış gibi oluyorsunuz” dediğimi şimdi anlamış olmalısınız. Bu ise zararlıdır.

Ali Usta'nın Devresi Desülfatör Değil

Ali Usta bence iyi bir insan. Ben yalan söylediğini sanmıyorum. Lakin bilgisizlikten olsa gerek, yaptığı devreyi desülfatör zannediyor. Oysa değil. Ali Ustanın yaptığı devre, basit bir kapasitif düşürücü devresidir. Ancak akım şiddetinin yüksek olması dolayısıyla ölmeye yüz tutmuş aküleri canlandırabilme potansiyeli de yüksektir. BURAYA DİKKAT! Sülfatlaşma dediğimiz durum, mücadelesi imkansıza yakın bir sorundur ve bunu engellemeye çalışmak için harcanan çaba, zaman ve masraflar, boşa çıkabilmektedir. Bir akü parası kadar masraf ve uğraşı bu işe yatırmak mı, yoksa yeni bir akü almak mı? Karar sizin. Lakin akümülatörlerde desülfasyon yapmak, birçoklarında başarılı olduğu kadar başarısız olmuş sayısız örnek de var. Bu, duruma göre değişen bir olgudur; herkeste aynı sonuç vermemesinin nedenini açıklamak çok zordur. Ancak transformatörsüz adaptör devresi, performansı düşmüş, şarj tutmayan akülerin sülfatlarını çözerek etkili sonuçlar ortaya çıkara da bilir.

Buraya kadar anladığınızı umarak devam ediyorum.

Ali Usta sadece bu devreyi kullanmıyor. Elektrolit yenileme işlemlerine de başvurduğu oluyor. Bu da ideal bir yöntemdir. Tamir işleri de yapıyor; yani aküyü üşenmeden açıp çatlamış, kırılmış köprüleri onarıyor. Böylece yeniden kullanıma döndürdüğü akü sayısı artıyor. Yani neticede başarı, sadece Ali Usta'nın gösterdiği trafosuz adaptör devresinin başarısı değil. Yine de takdir edilesi bir uğraş doğrusu. Nitekim ben son derece zararlı bir ağır metal deposunu açıp kendime zarar vermek istemezdim. Kurşun zehirlenmesi çok tehlikelidir.

Desülfasyon işlemi dalgalı ya da "darbeli akım" ile gerçekleştirilmekte olup, çeşitli yöntemleri ve devreleri vardır. Desülfasyon işleminde kullanılan bu yöntemlerden birisi de, aküye olması gerekenden fazla akım vermektir. Yukarıda, Ali Usta'nın kullandığı kondansatörün olması gerekenden büyük olduğunu söylemiştim. Sülfat tabakaları çok inatçıdır ve çözülmeleri zordur. Yüksek akım, bu tabakaların çözülmesini bir nebze kolaylaştırabilir. Darbeler halinde uygulandıkları için de etkili olma potansiyeli vardır.

Aşağıdaki linkte, desülfasyon işlemine dair önemli bazı şeyler anlatılmış (yan sekmede açılır):

https://deneysel-nadir.blogspot.com/p/aku-kurtarma-yontemleri-desulfator.html

Birçok desülfatör devresinde "yüksek gerilim - çok düşük akım" palsları kullanılmaktadır. Ancak anlaşılıyor ki yüksek akım palsları kullanarak da sülfat çözmek mümkün olabiliyor. 

Korhan Sökmen hoca ile Acar Kaptan'ın desülfatör devreleri prensip olarak yüksek gerilim-düşük akım palsı prensibine göre çalışmaktadır ve harici güç kaynağı istememektedir. 

Korkan Sökmen'in Desülfatörü Burada.

Acar Kaptan Desülfatörü Burada.

Sonuçlar

-Ali Usta'nın Desülfatör olarak gösterdiği devre desülfatör değil, transformatörsüz adaptör devresidir. Ancak bazı/birçok durumda sülfat çözebilir (şahsen denemedim). Ayrıca tekrar söylüyorum, kondansatörü büyüktür ve zararlı olabilir. 4,7uF'den yukarı seçilmemelidir. 4,7uF-400V örnek. Bir aküyü darbeli akımla şarj etmek sülfatlaşmaya karşı faydalı olarak bilinmektedir. Bununla ilgili çeşitli site ve bloglarda bahisler olmakla birlikte, bilimsel makaleler de bulunmaktadır. Trafosuz adaptör devresinin çıkışına kondansatör uygulamazsanız, yapısına göre yarım dalga ya da tam dalga adaptör olur ve bu da darbeli bir akım sağlar.

-Transformatörsüz adaptör devreleri akünüze hasar verebilir, ömrünü kısaltabilir, elden çıkmasına neden olabilir.

-Transformatörsüz adaptör devreleri kesinlikle tehlikelidir ve her yerinden 220V şehir cereyanı dolaşmaktadır (faz). Amatör ya da profesyonel herkes için tehlikelidir.

-Transformatörsüz adaptör devreleri gerçek bir akü şarj cihazı değildir; normal şarj cihazı yerine kullanılmak isteniyorsa sadece bir-iki kez ve zor durumda kalındığında kullanılmalıdır. Ampullü devre de dahil.

-"Gerçek Desülfatör Cihazı" diye birşey de yoktur, yapılan çabalar ve ürünler, akümülatörlerin olumsuz özelliklerini azaltabilmek için ortaya konmuş ve konmaya devam etmektedir. En "işe yarıyor" denilen devre ya da yöntem bile, bir başkasında işe yaramayabilir. Ya da daha kötü sonuçlara da neden olabilir. Bakınız bir youtuber anlatıyor. Bu youtuber'in durumu farklıdır, ve aküsü devamlı doldur-boşalt yapılarak kullanıldığı için akülerin doğası gereği performansı geri dönüşsüz olarak hızlı düşer. Bir başkasında (otomobillerde) farklı olabilir.

-Akülerinizin performans kaybetmemesi için devamlı dolu tutmalısınız. Otomobil kullanımında sürekli kontak aç kapat yaparak kısa mesafeler katetmek akünüzü kısa sürede öldürür. Onun yerine kısa mesafelere yürüyerek gidebilirsiniz. Şayet otomobille gidiyorsanız aracın içinde birini bırakıp çalışır halde bırakın. Her durduğunuz yerde stop edip çalıştırmak aküyü öldürür. Uzunca süre aracınızı kullanmayacaksanız, örnek 1 haftadan fazla, basit bir akü tampon şarj cihazı yapıp buna bağlı bekletebilirsiniz.

-Akünüz sulu aküyse bakımını ihmal etmeyin. Sıvı seviyelerini kontrol edin. Ucuz bir multimetre alarak seviyesini ölçün. 13Volt'un altına düştüyse bir oto elektrik tamirhanesine götürüp şarj ettirin.

Anlatacaklarım bu kadar. Yapın da demiyorum, yapmayın da demiyorum. Lakin bu yazıyla size bilmeniz gereken noktaları anlatmaya çalıştım. Umarım faydalı olur. Uyarılara dikkat edin.

Hoşçakalın.

seron
basitelektronikprojeler.blogspot.com