Trafosuz adaptör devreleri emin devreler olmasa da bugün kullanılan ürünlerin çoğunluğunun içerisinde kullanılmaktadır. Çünkü yapım kolaylığı ve parça adedinin minimum ve ucuz oluşu, bu devreyi cazip kılmaktadır. İnternet üzerinde aramalar yaparsanız bu devreyle yapılmış sayısız pil şarj cihazları, akü şarj cihazları, LED’li aydınlatma devreleri vb birçok amatör ya da endüstriyel ürün göreceksiniz. Çin malı el feneri ve ışıldakların içinde de transformatör kullanmanın maliyetinden kaçınmak için bu devrelerden kullanılmaktadır.
Size daha önce birkaç yazımda transformatörsüz adaptör devresinin basit bir örneğini göstererek nasıl çalıştığını göstermiştim, şurada. Bu kez bu devreden hareketle, nasıl daha fazla çıkış alınabilir diye düşünerek aşağıdaki devreyi kurdum:
Bu devrenin çıkışında, gördüğünüz gibi, birden fazla çıkış yeralmaktadır. 3V, 6V, 9V ve 12V DC çıkış eldesi sağlanabilir. Bu, devrenin “her yerde, her amaç için” kullanılabilir hale gelmesine yolaçar. Ucuz çin fenerlerinden, ışıldaklara, eğer basit şarj cihazı yapmak istiyorsanız güç kaynağı olarak vb birçok yerde kullanabilirsiniz.
ÇALIŞMASI:
220V yüksek gerilim sol kısımdan devreye girer, ve 470nF-400V kutupsuz kondansatör ile akımı zayıflatılır. Köprü diyot ile doğru akıma çevirilir. 150R seri direnç, fişe ilk takıldığında ortaya çıkan ani pik’in elemanlara zarar vermemesi içindir. Doğrultulmuş güç, buradan sonra 100uF kondansatör ile filtrelenir. 100uF kondansatör akımı biraz olsun stabilize edecektir. Burdan sonra birbirine seri olarak bağlanmış 1N4619 zener diyotları, aralıklı olarak voltaj çıkışı elde edilmesini sağlarlar. Burada 3V zener kullanmak şart değildir; 1N4619 (3V) yerine 1N4620 (3,3V) zener kullanılsa da olur.Örnek bir senaryo üretelim. Bunu bir el feneri içerisine yerleştirdiniz. Ucuz çin el fenerlerinin içinde 4V minyatür kurşunlu akü bulunmaktadır. 6V çıkıştan alınan bağlantı bu akünün artısına bağlanır. Akü, kaynak gerilimini aşağı çekeceğinden zener devre dışı kalacaktır. Dolayısıyla akü devreye bağlı kaldığı sürece ilgili zenerler boşta olduğundan yanmayacak; konsansatör de aşırı yüklenmeyecektir. Ancak akü dolduktan sonra bu kez yükü zenerler devralacak, voltajı stabilize edeceklerdir. Aynı senaryo diğer çıkış uçları açısından da aynıdır.
Böylelikle devreyi nerede kullanırsanız kullanın, ihtiyaç görecektir.
Bu tür devreler, çok düşük akım sağlayabilirler. Yukarıda örneğini gördüğünüz devreden çekebileceğiniz en yüksek akım 10-15mA’yı geçemez. Bu yönüyle güç gerektiren yerlerde kullanamazsınız. Ancak basit testler ve yukarıdaki gibi örnekler için kullanılabilir. Hatta bu devre ile çinko-karbon pillerinizi de şarj edebilirsiniz.
Devrede 470nF kondansatörün kapasitesi ile oynayabilirsiniz. Zener diyotlarını 1Watt seçerseniz, seri bağlı olduklarının da tesiriyle daha dayanıklı olurlar. Kondansatörün kapasitesini büyütmek (örneğin 1uF yapmak) devreden çekilecek akım şiddetini 40-50mA seviyelerine kadar çekebilir. Böyle bir devre ile 7Ah UPS aküsü dahi şarj edilebilirdi. 12V akü şarj etmek istiyorsanız, diyotları 1N4620 (3,3V) yapmalısınız. Böylelikle 12V yazan çıkıştan 13,2V alırsınız.
Devrenin 12V 7Ah’lık bir UPS aküsüne uyarlanmış hali aşağıdadır:
Devredeki değişiklikler kırmızı ile gösterilmiştir. 150R, 100R oldu. 470nF, 1uF oldu. Ayrıca zener diyotları da her biri 3,3V oldular. Böylelikle çıkış gerilimi teorik olarak maksimum 13,2V olacaktır ve akü dolunca aşırı şarja neden olunmayacaktır. Ancak devrenin olumsuz bir özelliği, aküyü son derece yavaş şarj etmesidir. Yine de uygulama kolaylığı açısından denemeye değer.
Böyle bir devre için vakit kaybedip kaybetmemek konusunu kendiniz değerlendirmelisiniz. Eğer yapmak isterseniz ufak tefek birçok projenizde işinize yarar. Çarpılmamak için gerekli önlemleri aldığınız sürece genellikle sorun olmaz. Bu tür devrelerden yangın çıktığı pek görülmese de yine de dikkatli olun; komponentlerdeki üretim hataları zaman zaman sorunlara neden olabiliyor. Bu nedenle bu tür devrelerde her zaman daha fazla dikkatli olmak zorundasınız.
Bu devrenin birkaç çeşidini şahsen çok kurdum ve şu an hala çeşitli projelerimi besliyorlar, bir sorun yok. Eğer ihtiyacınız varsa siz de kurup kullanabilirsiniz. Yapımı için baskıya hazır materyal vermeyeceğim, kendiniz de yaparsınız zaten, basit. Ama ipucu olması açısından basit bir PCB planı göstereyim:
İyi çalışmalar dilerim.
seron
elektronikprojeler.blogspot.com
Yorumlar
Yorum Gönder