Tristörlü Röleli İki Buton ON-OFF devresi

Bir başka forumdan tanıdığım @AX rumuzlu ağabey ile butonlu kontrol devreleri hakkında sohbet ederken kendisi bana bir devre çizip verdi. Bu devreyi bana önerene kadar gereksiz yere karma-karışık devrelere kafa yoruyor, boş yere mesai harcıyordum. Sonunda evet dedim, işte bu. Basit olmalı, ucuz olmalı, yapımı da kolay olmalı. Minimum parça ile maksimum fayda sağlanırken yapı da küçük olmalı. Önerdiği devre bu özelliklerin tamamına sahipti ve gereğinden fazla mükemmeldi.

Butonlu-Röleli AÇ-KAPAT devreleri endüstride ve birçok alanda yaygın şekilde kullanılmaktadır. Sadece bu devreleri üreten bir atölyeniz dahi olsa, muazzam ekmek yersiniz. Çünkü dediğim gibi, her yerde kullanılıyor. Bir marangoz düşünün. Dükkanında hızarı, tezgah üstü matkabını bu tip anahtarlarla açıp kapatıyor. Ve daha birçok yer...

Bu yazımda sizlere, iki adet buton ile bir röleyi "turn-on" ve "turn-off" yaptıran bir devre paylaşacağım. Devrenin asıl tasarımcısı @AX ağabeydir, hani görmez ya, görürse de teşekkür ederim. 

Devrenin absürt denecek kadar basit olduğunu kendiniz görüyorsunuz. Aslında tüm bu güzelliği "tristör" denen elemana borçluyuz. Tristörlerin çalışma mantığını bugün internetten araştırsanız kolayca bulabilirsiniz. Ben de ileride temel devre elemanlarını anlatacağım. Devrenin çalışma mantığı da bu tristör elemanının davranışı sayesinde oluyor. Bu devredeki MCR100 adlı tristör, TO-92 kılıfında üretilmiş basit bir yarıiletken elemandır. Geyt ucundan hafifçe elektrik verildiğinde (ON butonuna basılıp bırakıldığında) kalıcı olarak iletken olur ve devrenin (+) ucundan gelen elektriğin aşağıya, (-) hattına iletir. Böyle olunca röle bobini enerjilenerek COMMON kontağını NC 'den NO'ya alır (resimde görünmüyor, sadece bobin simgesini görüyorsunuz). OFF butonuna basıp bırakınca tristör, iki ucu kısadevre olduğu için aniden sıfırlanır ve yalıtıma geçer. Röleden akım geçemediği için kontakları tekrar eski haline döner. Böylece ON butonuna basıldığında devreyi aktifleştiren, OFF'a basınca pasifleştiren bir devre elde edilmiş olunur. Elden geldiği kadar herkesin anlayabileceği şekilde ancak bu kadar anlatabiliyorum. Devrenin besleme gerilimi 12Volt'tur. Tristörü uygun başka tiplerle değiştirerek farklı voltaj ve röle tiplerine uyarlayabilirsiniz. 

Bu devre yapılmamış ve test edilmemiştir. Bu nedenle eğer yapmaya karar verirseniz, önce bredboard'da test edin. Bir sorun olursa yorumlardan yazabilirsiniz. 

Devrenin PCB şeması ise aşağıdadır:

Eğer yaparsanız şuna benzeyecek:

Yeşil renkli vidalı terminallerin önünde neyin ne olduğu yazılıdır. Hemen terminallerin önünde de eril konnektörler bulunmaktadır. Hangisi ON hangisi OFF, yazıyor. Buraya kablo ile uzatarak buton bağlayacaksınız.

Görseller KiCAD programıyla oluşturulmuştur.

Bu kadar basit.

Ayrıca bakınız Tek Butonlu MOSFETli ON/OFF Anahtarı. Yan sekmede açılır. O konuda paylaştığım devre de bir başka ağabeye ait idi ve kendisi bu devreyi motosikletinde kullandığını söylemişti. Devrede kullanılan ampul, röle ile değiştirildiğinde tutarsızlaşmaktadır; yani o devrenin tutarlılığı yük durumuna göre değişmektedir. Ancak bu sunduğum devrede tutarsızlık söz konusu olmaz; voltaj dengesizliği olması lazım ki dengesi bozulsun. Sabit bir akım ve voltaj kaynağıyla beslediğiniz sürece sorun yaşamazsınız. 

Devreyi istiyorsanız baskı şemalarını aşağıdaki linkten indirebilirsiniz. Gerber olarak yüklüyorum. Gerber to PDF gibi programlarla artık bu tip dosyaları kolayca herkes basabiliyor; daha profesyonel çalışmış oluyorsunuz.

İyi çalışmalar dilerim, hoşçakalın.

GERBER DOSYASINI İNDİR.