ÇOCUKLAR İÇİN TELGRAF HATTI

Çocuklar için oyuncak demek, dünyalar demek. Bunu anne-baba olanlar çok daha iyi bilir. Çocukluğunu unutamayanlar da iyi bilir. Özellikle pilli, ışıklı şeyleri çok severler. Oyuncaklar çocukların ruhsal gelişiminde ve gelecekteki davranışlarının oluşumunda çok önemlidir. Beyin gelişimleri açısından oyuncaklar çocukların en büyük yardımcılarıdır.

Bu yazımda sizlere çocuklar için eğlenceli olabilecek basit bir devre göstereceğim. Şayet onlara vakit ayırabiliyorsanız elinizdeki birkaç ucuz parça ile kolayca yapabilirsiniz.

Bilgisayarda devrelere nostaljik efektler vermeyi seviyorum. Yukarıdaki devreyi ben çizdim. Sonra GIMP ile kitapta basılmış gibi göstermeye çalıştım. Devre şeması çok basit, herhangi bir taraftaki istasyon anahtara basıp çektiğinde gerek kendi buzzer ile LED'i, gerekse karşı tarafın buzzer ve LED'i çalışıp susar. Böylelikle kısa ve uzun siyaller ile mesaj karşı tarafa iletilir. Hemen malzemelere geçelim:

-Bir adet 2xAA pil yatağı.
-4 adet AA 1,5V pil. Ucuz ya da pahalı farketmiyor.
-2 adet 33 Ohm direnç.
-2 adet kırmızı LED. Ya da farklı renk de tercih edebilirsiniz.
-2 adet aktif buzzer. Pasif buzzer'ler elektrik verilince ötmez, hoparlör gibidir. Aktif buzzerlerin içinde devre vardır, elektrik verilince öter.
-Ahşap, strafor ya da karton zemin.
-Bir miktar vida. Aslında gerek yok ama ahşap kullanacaksanız gerekli olacak.
-Kırmızı ve siyah kablo ya da teller, bağlantıları yapmak için.
-5 metre kadar 0,75 kablo ya da uygun çiftli kablo. Size bırakıyorum. Uzunluğu da arttırabilirsiniz.

Bağlantı Şekli Görseli:

Resim örnektir, yerleşimi nasıl istiyorsanız öyle yapabilirsiniz. Bitirdikten sonra çocuğa nasıl çalışacağını anlatın ve örnek bir mesaj gönderin. Ona da rasgele anahtara basıp çekmesini, böylece karşı tarafa mesaj gideceğini öğütleyin. Kardeşi varsa ya da arkadaşlarıyla oynarsa çok eğenecektir.

Belki biraz ağır gelebilir ama okula gidiyorsa mors alfabesinin çıktısını vererek öğrenmesini sağlayabilirsiniz. Tek başına pratik yaparak öğrenebilir.

Anahtar, tenekeden yapılmış madeni şerittir. İnternette bolca örnek video ve resim var zaten. Hiç olmadı, anahtar yerine el yapımı bir prob yapabilirsiniz, öyle de olur.

Devreyi Biraz Zorlaştıralım: Mesafe Sorunu

Kablo uzunluğunun artması, artan direnç nedeniyle mesajın karşı tarafa gitmesini önleyebilir. Bu oyuncak çok uzun mesafeler için tasarlanmamışsa da bırakın çocuklar eğlensinler. Uygun fiyattan uzunca hoparlör kablosu satın alarak mesafeyi evden eve uzatabilirsiniz. Eğer biraz zorluktan hoşlanıyorsanız, (elektronikle temel seviyede uğraşanlar için söylüyorum) transistörlü bir devre kurabilirsiniz.

Şekilde gördüğünüz devrede gelen sinyali transistör ile kuvvetlendirmeyi amaçladım. Mesafenin uzaması böylelikle sorun olmayacaktır. Manipleye (anahtar) basılıp çekildiğine oluşan HIGH LOGIC sinyaller, diğer istasyona ulaşana kadar zayıflar. Fakat diğer istasyonda "darlington bağlantılı" transistörlü kuvvetlendirici devresi bulunmaktadır. Devre, kendi pilinden aldığı enerjiyle gelen sinyali kuvvetlendirerek LED ve buzzer'e uygular. Böylelikle karşı tarafın mesafesi ne olursa olsun mesaj kuvvetli gelir. Bu devre teoriktir; denemedim! Muhtemelen biraz modifikasyon yaparak çalışır hale getirilebilir.

Daha da Zorlaştıralım: Tek telliye dönüştürme

Devre ile biraz daha abartıp geliştirmeye devam edebiliriz. Bu kez ikili kablo çekmenin mantıksız ve daha masraflı oluşundan ötürü tek ve ince kablo çekebiliyoruz. Ancak devrenin yapısında da ufak tefek değişikliğe gitmek zorunda kalıyoruz. Bu kez, kaskat kuvvetlendirme mantığı ile devreyi değiştiriyorum.

Bu devrede görmeniz gereken önemli bir ayrıntı, toprak bağlantılarının birleşmemesidir. Eksi hattını teşkil eden hattan bir tel çekip, toprağa bir parça bakır tel saplayıp buraya bağlamak gerekiyor. Bu, bildiğimiz topraklamadır ve her iki istasyon da kendi bölgelerinde bunu uygulayacaktır. Toprağı biraz sulamak olumlu etki eder. Bundan yıllar evvel A.M. radyolarda da daha iyi bir çekiş sağlanması için uygulanıyordu. Karşı tarafa iletilecek sinyal için böylelikle tek tel kullanabiliyoruz. Kaskat bağlantı, o kadar hassastır ki gelen sinyal ne kadar zayıf olursa olsun transistör tetiklenecektir. Bu devre de teoriktir; yapmak isterseniz bir bilenden yardım almanız gerekebilir. Ya da direkt sorunsuz çalışabilir.

Bu son devrenin çalışma şekli aslında temassız faz tesbit devresinin bir türüdür.

İnternette, özellikle youtube'da çok yaygın şekilde karşınıza çıkabilecek bu devre, son derece hassastır. Anten simgesinin bulunduğu yer, bir prize, kabloya yaklaştırıldığında transistörler ardı ardına derhal iletime geçerler ve en sağdaki transistörün kollektörüne bağlı LED ve buzzer aktif hale gelir. Transistörlerin birbirinin beyzini tetiklediğine dikkat ediniz. Bu kaskat bağlantı şekli yapıyı o kadar hassas hale getirir ki, parmağınızı değmeden yaklaştırdığınızda bile kendiliğinden tetiklenebilir. Bu şekilde kopuk tel bulma, ya da duvar içindeki tesisatı tesbit etme gibi ufak, amatör işlerinizi yapabilirsiniz. Devreyi sadece görmeniz için verdim, eleman değerleri önemli değil.

İşte son devredeki bağlantı şekli de buna benzemektedir. Hassasiyetin artması dolayısıyla tek tel bile kullanılsa, gelen elektrik sinyalinin tesbiti kolaylaşmaktadır. Topraklama tellerinin kullanılması devrenin çalışmasını kolaylaştıracaktır. Ancak az evvel de dediğim gibi devre teoriktir ve birkaç modifikasyon gerektirebilir.

Devrelerin Kurulması ve Malzemeler

Devreler için gerekli tüm malzemeler son derece ucuz ve kolay bulunabilir özelliktedir. Özel hiçbir parçanın bulunmaması ve aşırı ucuz olması, bir yanlış yapsanız bile yedek parçalarınızla tekrar yapabilmenizi sağlar. TİP-2 ve TİP-3 no'lu devreler delikli karta yapılabildiği gibi "uzay montaj" dediğimiz şekilde boşta da birbirine lehimlenebilir ve bir karton parçasına, ya da ahşaba sıcak silikon ya da tutkalla tutturulabilir. Mors anahtarını (maniple) yapmak çok zor değildir. Teneke kesmekle uğraşmak istemiyorsanız, pilin artısından biraz kablo uzatın ve eski bir tükenmez kalemin içini boşaltıp ucuna bakır tel takarak kabloyu buna lehimleyin. Sinyali göndermek için kalemin ucunu (prob) vidaya değdirip çekin. Ya da şöyle bir yöntem var:

Bu tür anahtarlaın fiyatını bilmiyorum ama uygun bulabilirseniz alıp kullanabilirsiniz.